Bel Soğukluğu (Gonore) Nedir? Belirtileri, Bulaşma Yolları ve Tedavisi

Özet

Bel soğukluğu (gonore), Neisseria gonorrhoeae adlı bakterinin neden olduğu, cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Hem erkekleri hem de kadınları etkileyebilen bu hastalık genellikle idrar yaparken yanma, akıntı gibi belirtilerle ortaya çıkar; ancak birçok kişide hiç belirti göstermeden de seyredebilir. Bel soğukluğu uygun antibiyotik tedavisiyle tamamen iyileşir, fakat tedavi edilmezse kadınlarda kısırlık (örneğin rahim ve tüplerde hasar) ve erkeklerde testislerin çevresindeki tüplerde iltihap gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Ayrıca enfeksiyon vücuda yayılırsa eklem iltihabı ve yeni doğan bebeklerde körlük gibi ağır sorunlar görülebilir. Korunma yollarının başında kondom kullanımı, tek eşlilik ve düzenli sağlık kontrolleri gelir.

Bel soğukluğu (gonore) nedir?

Bel soğukluğu, tıbbi adıyla gonore, cinsel ilişki yoluyla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyondur. Halk arasında “bel soğukluğu” olarak anılmasının, geçmişte bu hastalığın bel bölgesinde soğukluk hissi yarattığı şeklinde yanlış bir inanıştan geldiği düşünülür; aslında hastalığın bel ile doğrudan bir ilgisi yoktur. Bu enfeksiyona yol açan gonore bakterisi üreme organlarının nemli ve sıcak bölgelerinde çoğalır. Üretra (idrar kanalı), rahim ağzı, rahim ve tüpler (kadın üreme organları), vajina, boğaz ve rektum (makat) gibi bölgelerde enfeksiyona neden olabilir.

Gonore, en sık görülen cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridir ve özellikle 15-24 yaş arası gençlerde yaygındır. Hastalık, uygun tedavi ile tamamen iyileştirilebilir. Ancak tedavi edilmezse vücutta kalıp başkalarına bulaşmaya devam edebilir ve ilerleyen dönemde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle bel soğukluğu, ciddiye alınması ve belirtiler ortaya çıktığında ya da riskli bir durum söz konusuysa mutlaka doktora başvurulması gereken bir enfeksiyondur.

Gonore nasıl bulaşır?

Bel soğukluğu enfeksiyonu, temelde korunmasız cinsel temas ile bulaşır. Enfekte bir partnerle vajinal, anal veya oral seks yapılması sonucu bakteriler sağlıklı kişiye geçebilir. Gonore bulaşması için mutlaka meninin boşalması gerekmez; genital bölgelerin veya vücut sıvılarının teması bile bakterinin aktarılmasına yeterli olabilir. Örneğin, partnerlerden birinin genital bölgesindeki enfeksiyon, diğerinin ağız ya da makat bölgesine temas ederse oral veya anal yolla bulaşma olabilir.

Gonore ayrıca hamilelik sırasında enfekte anneden bebeğe geçebilir. Bu genellikle doğum sırasında, bebek doğum kanalından geçerken olur. Anne tedavi edilmezse, doğan bebeğin gözlerinde ve vücudunda ciddi enfeksiyonlar gelişebilir.

Günlük yaşamdaki sıradan temaslarla gonore bulaşmaz. Sarılma, tokalaşma, aynı bardak-tabak kullanma, aynı tuvaleti paylaşma veya aynı havluyu kullanma gibi durumlar bel soğukluğunun bulaşma yolları arasında değildir. Bakteri vücut dışında uzun süre canlı kalamaz; bu yüzden enfeksiyon genellikle sadece direkt cinsel temasla geçer.

Özetle, bel soğukluğundan korunmak için cinsel ilişkide kondom kullanmak çok önemlidir. Tek eşli bir ilişki yaşamak ve eşlerin birbirine sadık kalması, riskin azaltılmasına yardımcı olur. Eğer birden fazla partneriniz varsa veya partnerinizin başka partnerleri olabileceğini düşünüyorsanız, düzenli olarak test yaptırmak ve şüpheli durumlarda cinsel teması durdurmak gereklidir.

Bel soğukluğu belirtileri nelerdir?

Bel soğukluğu, pek çok kişide fark edilir belirti vermeyebilir. Kadınların büyük bir kısmı enfeksiyonu belirti göstermeden taşıyabilir veya belirtiler hafif olduğu için başka bir enfeksiyonla karıştırabilir. Erkeklerde ise belirtiler kadınlara kıyasla daha sık ortaya çıkar, genellikle enfeksiyondan birkaç gün sonra belirgin hale gelir. Belirtiler ortaya çıktığında cinsiyetlere göre farklılık gösterebilir:

Kadınlarda Bel Soğukluğu Belirtileri

• Vajinal akıntı: Normalden farklı renkte veya kötü kokulu olabilen, genellikle sarı veya yeşilimsi olabilen yoğun vajinal akıntı görülebilir.
• İdrar yaparken yanma veya ağrı: İdrar yolları etkilendiğinde kadınlar idrarlarını yaparken acı, sızı ya da yanma hissedebilirler. Bu belirti sık idrara çıkma isteğiyle de kendini gösterebilir.
• Vajinal kanama: Enfeksiyon rahim ağzını tahriş ettiği için, adet dönemleri dışında veya cinsel ilişki sonrasında lekelenme tarzı kanamalar olabilir.
• Pelvik ağrı ve cinsel ilişki sırasında ağrı: Karnın alt bölgesinde, kasıklarda ağrı hissedilebilir. Enfeksiyon yayıldığında cinsel ilişki esnasında ağrı ve rahatsızlık oluşabilir.
• Genital bölgede kaşıntı veya tahriş: Bazı kadınlar genital bölgede kaşıntı, kızarıklık veya tahriş yaşayabilirler. Bu spesifik olmamakla birlikte, gonoreye bağlı olabilecek bir belirtidir.

Kadınlarda bel soğukluğu belirtileri diğer yaygın enfeksiyonlarla (örneğin vajinal mantar veya idrar yolu enfeksiyonu) karıştırılabildiği için, bu tür şikayetleri olanların doktor kontrolü ile kesin tanı alması önemlidir. Unutulmamalıdır ki, kadınlar enfeksiyonu belirti vermeden de taşıyabilir ve bu durumda tedavi olmadıkça hem kendi üreme sağlığı risk altına girer hem de partnerlerine hastalığı bulaştırabilirler.

Erkeklerde Bel Soğukluğu Belirtileri

• Penis ucu akıntısı: En tipik belirti, penisin ucundan gelen anormal akıntıdır. Bu akıntı beyaz, sarı hatta bazen yeşil renkli yoğun bir akıntı şeklinde olabilir.
• İdrar yaparken yanma veya sızı: Erkekler idrar yaparken yanma, keskin bir sızı veya ağrı hissedebilirler. Bu his, enfeksiyonun ilk belirtilerinden biridir ve genellikle enfeksiyondan birkaç gün sonra başlar.
• Penis ucunda kızarıklık ve şişme: Enfeksiyona bağlı olarak penis ucunda tahriş, kızarıklık veya hafif bir şişlik oluşabilir.
• Testislerde ağrı veya şişlik: Bazı erkeklerde bakteri, testislerin yanındaki epididim adı verilen tüplerde iltihaplanmaya yol açabilir. Bu durumda tek ya da iki taraflı testis ağrısı, hassasiyet veya şişme görülebilir.
• Cinsel ilişkide ağrı: Enfeksiyonun yarattığı tahriş ve iltihap nedeniyle erkekler cinsel ilişki sırasında ağrı veya rahatsızlık hissedebilirler.

Erkeklerde belirtiler genellikle enfeksiyon aldıktan 2-5 gün sonra ortaya çıkma eğilimindedir, ancak bazı vakalarda belirtilerin ortaya çıkması 2 haftayı bulabilir. Bazı erkekler de enfeksiyonu hiçbir belirti göstermeden taşıyabilir; bu nedenle, herhangi bir riskli temas yaşayan erkeklerin belirtileri olmasa bile test yaptırmaları önemlidir.

Rektal ve boğaz enfeksiyon belirtileri: Bel soğukluğu, hem kadınlarda hem erkeklerde rektum veya boğaz bölgesine de bulaşmış olabilir. Rektal gonore enfeksiyonu varsa belirtiler arasında makatta akıntı, kaşıntı, rektumda ağrı veya dışkılama sırasında kanama sayılabilir. Ancak rektal enfeksiyonlar da bazen belirti vermeyebilir. Boğaz enfeksiyonunda (oral gonore), çoğunlukla belirti görülmez; nadiren boğaz ağrısı veya boyundaki lenf bezlerinde hafif şişlik olabilir. Bu sebeple, oral yolla bulaşma ihtimali olan kişiler boğazlarında belirti olmasa bile durumlarını doktora belirtmelidir.

Gonore ne zaman belirti verir?

Bel soğukluğunun belirtileri, enfeksiyonun alınmasından sonra genellikle birkaç gün ila iki hafta içinde ortaya çıkar. Çoğu vakada erkekler enfekte olduktan sonra 2-5 gün içinde ilk belirtileri (örneğin idrarda yanma veya akıntı) fark eder. Kadınlarda belirtilerin fark edilmesi biraz daha uzun sürebilir veya belirtiler çok hafif seyrettiği için enfeksiyon hemen anlaşılmayabilir. Genel olarak, gonore bakterisi vücuda girdikten sonra ortalama bir hafta içinde belirti verebilir; ancak bazı durumlarda belirtilerin ortaya çıkması 10-14 günü bulabilir.

Önemli bir nokta, bel soğukluğuna yakalanan kişilerin önemli bir kısmının hiç belirti göstermeyebileceğidir. Bu özellikle kadınlar için yaygındır; kadınlarda enfeksiyon sessiz kalıp ancak ileri safhada komplikasyonlar ortaya çıktığında anlaşılabilir. Erkeklerde de daha nadir de olsa herhangi bir şikayet olmadan enfeksiyon var olabilir. Belirti göstermeyen ancak enfekte olan kişiler, hastalığı farkında olmadan başkalarına bulaştırabilirler. Bu nedenle, eğer riskli bir cinsel temas yaşandıysa veya partnerinizde gonore tespit edildiyse, sizde belirti olmasa bile gidip test yaptırmanız son derece önemlidir.

Özetle, gonore enfeksiyonunda belirtiler genellikle ilk iki hafta içinde ortaya çıksa da her zaman belirti olacak diye bir kural yoktur. Vücudunda bu bakteri bulunan kişi, herhangi bir rahatsızlık hissetmese bile enfeksiyonu taşımaya ve yaymaya devam edebilir. Bu nedenle korunmasız cinsel temastan sonra herhangi bir kuşku varsa, zaman kaybetmeden sağlık kontrolüne başvurmak gerekir.

Bel soğukluğu kuluçka süresi nedir?

Kuluçka süresi, mikroorganizmanın vücuda girişinden ilk belirtilerin ortaya çıkışına kadar geçen süreyi ifade eder. Bel soğukluğu (gonore) için kuluçka süresi genellikle 2 ila 14 gün arasındadır. Yani gonore bakterisi vücuda bulaştıktan birkaç gün sonra çoğalarak belirti verebilecek hale gelir; çoğu kişi enfeksiyonu aldıktan yaklaşık 1 hafta içinde belirtiler yaşamaya başlar.

Ancak kuluçka süresi kişiden kişiye ve enfeksiyonun yerine göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin, erkeklerde bel soğukluğu genellikle daha kısa kuluçka süresine sahiptir (çoğunlukla 2-5 gün civarı belirtiler başlar). Kadınlarda ise kuluçka süresi belirsiz olabilir; bazı kadınlar enfeksiyondan sonraki bir hafta içinde belirti görse de birçok kadında enfeksiyon sessiz seyrederek belirtiler haftalarca ortaya çıkmayabilir. Hatta bazı kadınlar, enfeksiyonu taşıdıkları halde uzun süre belirti fark etmeyebilir veya hiç belirti yaşamayabilirler.

Kuluçka süresi boyunca kişi kendini sağlıklı hissedebilir, ancak bu dönemde de bulaştırıcılık mümkündür. Yani bakteri vücutta yerleştikten hemen sonra kişi başkalarına hastalığı aktarabilir, belirtilerin çıkmasını beklemek gerekmez. Bu yüzden, korunmasız cinsel temastan kısa süre sonra bile partnerinizde gonore tespit edilmişse veya siz riskli bir temasta bulunduysanız, belirtilerin ortaya çıkmasını beklemeden doktora başvurup test yaptırmak ve gerekirse tedaviye başlamak en doğrusudur.

Özetle, gonorenin kuluçka süresi kabaca 2-14 gün kabul edilir. İlk belirtiler çoğunlukla ilk hafta içinde görülür, ancak hem daha erken hem de çok daha geç (hatta hiç) belirti görülmesi mümkündür. Bu belirsizlik nedeniyle, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarda düzenli test ve takip, semptomlara güvenerek hareket etmekten daha güvenilir bir koruyucu yaklaşım olacaktır.

Gonore testi nasıl yapılır?

Bel soğukluğu tanısı koymak için yapılan testler oldukça basit ve acısızdır. Gonore teşhisi genellikle laboratuvar incelemesi ile bakterinin varlığının gösterilmesine dayanır. Doktorunuz veya sağlık personeli, enfeksiyondan şüphelenilen bölgeden örnek alarak veya idrarınızı test ederek tanı koyabilir:

• İdrar testi: Erkeklerde sıklıkla, ilk idrar örneğinden yapılan bir test ile idrar kanalındaki (üretradaki) bakteriler saptanabilir. Kadınlarda da idrar testi kullanılabilir, ancak kadınlarda vajinal/rahim ağzı örneği almak daha hassas sonuç verebilir.
• Sürüntü örneği (swab) alınması: Kadınlarda rahim ağzından (serviks), erkeklerde gerekirse üretra (idrar kanalı) ucundan özel bir çubuk (pamuklu çubuk, sürüntü çubuğu) ile örnek alınabilir. Ayrıca şüpheli durumlara göre boğaz, rektum veya göz gibi alanlardan da sürüntü örneği alınması mümkündür. Bu örnekler laboratuvarda incelenir. En yaygın kullanılan yöntem, alınan örnekte bakteri DNA’sını tespit eden NAAT (Nükleik Asit Amplifikasyon Testi) adı verilen hassas bir testtir. Bu test ile gonore bakterisinin varlığı kısa sürede anlaşılabilir.
• Kültür testi: Bazen alınan örnek laboratuvarda özel bir ortama ekilerek bakteri üretilir (kültür yapılır). Bu, hem tanıyı doğrulayabilir hem de bakterinin hangi antibiyotiklere duyarlı olduğunu göstererek tedaviye yol gösterebilir. Kültür testi genellikle gerekmese de, özellikle antibiyotik direnci şüphesi varsa veya tedaviye yanıt alınmadıysa yapılabilir.

Gonore testi için genellikle özel bir hazırlığa gerek yoktur, ancak idrar testi yapılacaksa testten birkaç saat önce idrara gitmemeniz istenebilir (idrarda bakteriyi seyreltmemek için). Kadınlardan vajinal sürüntü alınacaksa muayene masasında basit bir jinekolojik muayene ile rahim ağzından örnek alınır; bu, hafif bir rahatsızlık hissi verse de genellikle ağrılı bir işlem değildir.

Sonuçlar genellikle birkaç gün içinde çıkar. Bazı hızlı testler sayesinde aynı gün içerisinde sonuç almak da mümkün olabilir. Eğer evde uygulanan test kitleri kullanılırsa (atılım testler mevcuttur), sonuç pozitif çıksa bile mutlaka bir sağlık kuruluşunda doğrulama testi yapılması ve tedaviye başlanması önerilir.

Bel soğukluğu testi, cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklarla birlikte de yapılabilir. Doktorunuz, gonore şüphesi durumunda genellikle klamidya gibi başka enfeksiyonlar için de test önerebilir, çünkü bu tip enfeksiyonlar birlikte bulunabilmektedir. Düzenli tarama, özellikle birden fazla cinsel partneri olanlar veya 25 yaş altı cinsel aktif genç kadınlar için önemlidir.

Bel soğukluğu nasıl tedavi edilir?

Gonore, bir bakteriyel enfeksiyon olduğu için tedavide antibiyotikler kullanılır. Doğru antibiyotik ile uygun şekilde tedavi edildiğinde bel soğukluğu tamamen iyileşir. Ancak burada kritik olan, tedavinin doğru doz ve sürede uygulanması ve hem hastanın hem de partner(ler)inin tedavi edilmesidir.

Güncel tedavi yöntemi: Günümüzde gonore tedavisinde en yaygın önerilen yöntem, tek doz güçlü bir antibiyotik enjeksiyonu uygulamaktır. Genellikle sağlık kuruluşunda kalçadan yapılan bu tek sefere mahsus iğne, gonore bakterisini vücuttan temizlemek için yeterli olmaktadır. Bu enjeksiyonla sıklıkla seftriakson adlı üçüncü kuşak sefalosporin grubu bir antibiyotik verilir. Bazı durumlarda, özellikle klamidya adlı başka bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyonun eşlik etme olasılığına karşı, ek olarak ağızdan antibiyotik tabletler de (örneğin doksisiklin gibi) 7-10 gün süreyle kullanılabilir. Doktorunuz, size uygun tedavi kombinasyonunu enfeksiyonun yerine ve ciddiyetine göre belirleyecektir.

Partner tedavisi: Bel soğukluğu tedavisinde, sadece hastanın iyileştirilmesi yetmez. Son 60 gün içinde cinsel ilişkide bulunduğunuz partner veya partnerlerin de muayene olup test yaptırması ve gerekirse tedavi görmesi son derece önemlidir. Çünkü siz tedavi olup iyileşseniz bile partneriniz tedavi olmadıysa, cinsel temasla enfeksiyonu size tekrar bulaştırabilir. Bu nedenle hekimler, gonore teşhisi konan hastalara partner bildiriminde bulunmayı ve partnerlerin de tedaviye alınmasını önermektedir.

Tedavi süresince dikkat edilmesi gerekenler: Antibiyotik tedavisine başladıktan hemen sonra bulaşıcılık bitmez; vücut enfeksiyonu tamamen temizleyene kadar bir süre geçer. Bu nedenle doktorlar, tüm tedaviniz tamamlanıp üzerinden 7 gün geçene kadar cinsel ilişkiden kaçınmanızı ister. Eğer tek doz iğne tedavisi aldıysanız, iğnenin yapıldığı günden itibaren en az 7 gün boyunca korunmasız cinsel temasta bulunmamanız gerekir. Ağızdan hap tedavisi verildiyse, ilaçlarınızı bitirdiğiniz günü takip eden 7 gün cinsel perhiz önerilir. Bu kısıtlama hem sizi hem de partnerinizi korumak, enfeksiyonun yayılmasını önlemek içindir.

Tedavi başarısı ve direnç: Son yıllarda gonore bakterisinin bazı türlerinde antibiyotik direnci geliştiği bilinmektedir. Bu, bazı antibiyotiklerin artık gonoreyi öldürememesi anlamına gelir. Bu nedenle doktorunuz size reçete verdiğinde, ilacı önerilen dozda ve sürede tam olarak kullanmak çok önemlidir. İlaçlar bitmeden dozu atlamak veya tedaviyi yarıda kesmek, bakterinin tam olarak temizlenmemesine ve direnç geliştirmesine yol açabilir. Eğer tedavi olduktan sonra belirtileriniz birkaç gün içinde geçmez veya tekrar ortaya çıkarsa, bunu mutlaka doktorunuza bildiriniz; bu durumda dirençli bir enfeksiyon söz konusu olabilir ve farklı bir antibiyotik tedavisi gerekebilir.

Gonore tedavisi, evde doğal yöntemlerle veya reçetesiz satılan ilaçlarla yapılamaz. Bu enfeksiyon kendi kendine de iyileşmez. Mutlaka doktor kontrolünde uygun antibiyotik kullanılmalıdır. Tedaviniz tamamlandıktan yaklaşık 3 ay sonra doktorunuz bir kontrol testi (tekrar test) isteyebilir. Bu, enfeksiyonun tamamen geçtiğini doğrulamak ve olası bir yeniden bulaşma durumunu erken yakalamak için yapılır. Gonore geçirmiş kişiler, tekrar gonoreye yakalanabilirler; bu yüzden korunma önlemlerine uymaya devam etmek ve gerektiğinde testleri tekrarlatmak önemlidir.

Tedavi edilmezse ne olur?

Bel soğukluğu tedavi edilmediğinde, bakteri vücutta çoğalmaya devam eder ve enfeksiyon akut belirtiler geçse bile ilerleyerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Tedavi almadan bırakılan gonore enfeksiyonunun başlıca komplikasyonları şunlardır:

• Kadınlarda Pelvik İltihabi Hastalık (PID): Tedavi edilmemiş gonore, vajina ve rahim ağzından yukarı doğru yayılıp rahim, fallop tüpleri ve yumurtalıkları etkileyebilir. Bu durum pelvik inflamatuar hastalık olarak adlandırılır ve karın alt bölgesinde kronik ağrılara, adet düzensizliklerine yol açabilir. PID sonucu fallop tüplerinde skar dokusu (yara izi) oluşabilir ve tüpler tıkanabilir. Bu da kadınlarda kısırlığa (infertilite) neden olabilir ya da dış gebelik riskini artırır (döllenmiş yumurtanın rahim yerine tüpte gelişmesi, hayatı tehdit edebilen bir durumdur). PID acil tedavi gerektiren bir durumdur; yüksek ateş, şiddetli karın ağrısı gibi belirtilerle ortaya çıkabilir.
• Erkeklerde Epididimit: Gonore bakterisi erkeklerde tedavi edilmezse, sperm kanallarının üzerinde bulunan epididim adlı organda iltihaplanmaya sebep olabilir (epididimit adı verilen durum). Epididimit şiddetli testis ve kasık ağrısına yol açar, testislerde şişme ve hassasiyet gelişir. Tedavi edilmediğinde veya çok geç kalındığında, nadiren de olsa erkeklerde kısırlığa neden olabilir, çünkü iltihap sperm geçişini engelleyerek kalıcı hasar bırakabilir.
• Yaygın (Dissemine) Gonokokal Enfeksiyon: Bakteri, enfekte bölgeden kan dolaşımına geçerse vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. Bu durumda eklemlerde, deride ve diğer organlarda ciddi enfeksiyonlar ortaya çıkar. Gonorenin kana karışması sonucu gelişen bu tabloya dissemine gonokokal enfeksiyon (DGI) denir. DGI belirtileri arasında ateş, vücutta döküntüler, ciltte yaralar, bir veya birden fazla eklemde şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı sayılabilir. Bu tablo, bakteriyel eklem iltihabı (septik artrit) ve hatta yaygın sepsis tablosu nedeniyle hayati tehlike taşıyabilir.
• Yeni doğan bebeklerde enfeksiyon: Tedavi almamış bir anne adayı, doğum sırasında bebeğine gonoreyi bulaştırabilir. Bu durum bebekte göz enfeksiyonlarına (yenidoğan göz iltihabı), körlüğe, eklem enfeksiyonlarına veya kan dolaşımı enfeksiyonlarına yol açabilir. Yenidoğanlarda gonore enfeksiyonu çok ciddi seyredebilir ve hastane bakımını gerektirir.
• HIV bulaşma riskinde artış: Gonore gibi enflamasyona neden olan cinsel hastalıklar, vücudun savunma bariyerlerini zayıflattığı ve iltihaplı dokularda virüsün geçişini kolaylaştırdığı için, HIV (AIDS’e yol açan virüs) bulaşma riskini artırır. Gonore enfeksiyonu olan bir kişi HIV taşıyıcısı bir partnerle birlikte olursa HIV kapma olasılığı daha yüksek olur. Aynı şekilde hem gonore hem HIV pozitif olan biri, her iki enfeksiyonu da partnerine daha kolay bulaştırabilir.

Özetle, bel soğukluğu kendi başına da rahatsızlık verici bir enfeksiyon olmakla birlikte, tedavi edilmezse üreme sağlığını tehdit eden kısırlık gibi kalıcı hasarlara ve vücudun diğer bölgelerinde hayatı tehdit edebilecek enfeksiyonlara neden olabilir. Bu nedenle gonore şüphesi varsa vakit kaybetmeden teşhis ve tedaviye başlanması son derece önemlidir. Erken tedavi ile bu ciddi sonuçların tamamıyla önüne geçmek mümkündür.

Hamilelikte bel soğukluğu riskleri

Hamile bir kadında gonore enfeksiyonu olması, hem anne adayı hem de bebeği açısından istenmeyen riskler oluşturur. Hamilelikte bel soğukluğu yaşamanın getirebileceği sorunlar ve riskler şöyle özetlenebilir:

• Düşük ve erken doğum riski: Tedavi edilmemiş gonore enfeksiyonu, düşük (gebelik kaybı) riskini artırabilir. Ayrıca bu enfeksiyona sahip hamilelerde erken doğum (prematür doğum) görülme olasılığı da daha yüksektir. Rahim ve amniyon zarlarında enfeksiyon olması, su kesesinin zamanından önce açılmasına (erken membran ruptürü) ve dolayısıyla erken doğuma yol açabilir.
• Su kesesinde enfeksiyon (korioamnionit): Gonore gibi bakteriler, gebelikte amniyotik sıvıyı ve zarları enfekte edebilir. Korioamnionit denen bu durum, anne ve bebek için tehlikeli olabilir, erken doğuma ve annenin ciddi enfeksiyon geçirmesine sebep olur.
• Doğum sırasında bebeğe bulaşma: Enfeksiyon taşıyan anne, normal (vajinal) doğum yaparken bakteriyi bebeğe geçirebilir. Yeni doğan bebekte en sık görülen sorun göz enfeksiyonudur (yenidoğan konjonktiviti, halk arasında “akı göz” olarak bilinen durum). Gonoreye bağlı göz enfeksiyonu, bebeğin gözlerinde şişme, irinli akıntı ve tedavi edilmezse kalıcı körlüğe yol açabilecek hasarlar yapar. Bunun yanı sıra bebekte kan dolaşımı enfeksiyonu (sepsis) ve eklem iltihabı gibi yaygın enfeksiyon belirtileri de gelişebilir.
• Düşük doğum ağırlığı: Enfeksiyonun yarattığı olumsuz koşullar nedeniyle bebeğin anne karnındaki gelişimi etkilenebilir ve düşük doğum ağırlıklı (2.500 gramın altında) doğum olabilir. Düşük doğum ağırlığı, yenidoğanın sağlık sorunları yaşama riskini artırır.
• Annenin sağlığı: Hamilelikte gonore tedavi edilmezse anne için de doğum sonrası dönemde rahim içi enfeksiyonu (loğusa humması) gibi komplikasyonlara zemin hazırlayabilir. Ayrıca, bahsedildiği gibi gonore varlığı HIV virüsüne karşı hassasiyeti artırır; bu da hamilelikte annenin HIV kapması halinde bebeğe de geçme riskini doğurabileceği için önemlidir.

Tüm bu riskler nedeniyle, hamilelik takiplerinde anne adaylarına belirli dönemlerde cinsel yolla bulaşan hastalıklar taraması yapılır. Eğer bir hamilede bel soğukluğu tespit edilirse, doktoru gebeliğe ve bebeğe zarar vermeyecek uygun bir antibiyotik tedavisi planlayacaktır. Gebelik sırasında gonore, penisilin veya sefalosporin grubu antibiyotiklerle güvenle tedavi edilebilir. Tedavi sayesinde yukarıda sayılan komplikasyon riskleri ciddi oranda azalır.

Sonuç olarak, hamilelikte bel soğukluğu ciddiye alınması gereken bir durumdur. Enfeksiyonun varlığı erken dönemde tespit edilip tedaviye başlanırsa, hem anne hem bebek sağlığı korunabilir. Eğer hamileyseniz ve sizde veya eşinizde gonore olabileceğinden şüpheleniyorsanız, utanma veya çekinme duymadan bunu doktorunuzla paylaşmalısınız. Erken müdahale, sağlıklı bir gebelik ve sağlıklı bir bebek için şarttır.

Bel soğukluğu ile cinsel yaşama ne zaman dönülmeli?

Gonore teşhisi konduktan ve tedaviye başladıktan sonra bir süre cinsel aktiviteye ara vermek gerekir. Bu hem sizin tam olarak iyileşmeniz hem de partnerinizin enfeksiyondan korunması için önemli bir adımdır. Tedavi tamamlandıktan sonra en az 7 gün beklemek, genel kural olarak önerilmektedir.

Eğer tek dozluk enjeksiyon şeklinde bir tedavi aldıysanız, iğnenizin yapıldığı gün tedavinin başlangıcı kabul edilerek 7 gün boyunca cinsel ilişkiye girmemeniz önerilir. Bu süre zarfında vücudunuzdaki bakterilerin tamamen ortadan kalktığından emin olunur. Aynı şekilde, eğer doktorunuz birkaç günlük bir antibiyotik hap tedavisi verdiyse, tüm ilaç dozlarını bitirip tedaviyi tamamladıktan sonra 7 gün daha beklemelisiniz. Yani son hapı aldıktan sonra geçen bir haftanın sonunda cinsel yaşama dönebilirsiniz.

Bu bekleme süresi içinde partnerinizin de tedavi olduğundan ve artık enfeksiyon taşımadığından emin olmalısınız. Aslında en ideali, siz ve partnerinizin aynı anda tedavi olup birlikte iyileşme sürecini tamamlamanızdır. Her ikiniz de tedaviyi bitirip doktorunuzun önerdiği bekleme süresini doldurduktan sonra cinsel ilişkiye tekrar başlamalısınız. Aksi halde, siz iyileşmiş olsanız bile partneriniz tedavi olmadıysa, ilk cinsel temasta siz tekrar gonoreye yakalanabilirsiniz (veya tam tersi, sizden partnerinize geçebilir). Bu kısır döngüyü önlemek için her iki tarafın da tedavisi ve yeterli bekleme süresi şarttır.

Cinsel yaşama dönerken, ilk başta yine korunarak (kondom kullanarak) ilişkiye girmek de ekstra bir önlem olacaktır. Takip eden 3 ay içinde doktorunuz bir kontrol testi önerebilir; bu testte enfeksiyonun tamamen geçtiği doğrulanır. Ayrıca gonore geçiren kişilerde yeniden enfeksiyon olabileceği için, ilerleyen dönemde de partner sadakati ve korunma konusunda dikkatli olmak gerekir.

Kısaca özetlemek gerekirse: Bel soğukluğu tedavisi aldıktan sonra en az yedi gün cinsel perhiz uygulanmalı ve partner(ler)in de tedavisi tamamlanmış olmalıdır. Belirtileriniz bu süreçte geçmiş olsa bile, 7 günden önce cinsel temasta bulunmamak enfeksiyonun yayılmaması ve nüksetmemesi için önemlidir. Doktorunuz farklı bir süre önerdiyse (örneğin enfeksiyonun durumu gereği daha uzun bekleme gibi), o tavsiyeye mutlaka uyunuz. Tamamen iyileştikten sonra da ilk ilişkilerde prezervatif kullanarak hareket etmek güvenli olacaktır.

Korunma yolları nelerdir?

Bel soğukluğundan korunmanın en etkili yolu, cinsel temas sırasında gerekli önlemleri almaktır. Aşağıda gonore ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için önerilen başlıca yöntemler sıralanmıştır:

• Kondom kullanımı: Prezervatif, doğru ve düzenli kullanıldığında gonore bulaşma riskini büyük oranda azaltır. Hem vajinal hem anal ilişkilerde kondom kullanılmalı; ayrıca oral seks sırasında da dental dam veya kondom gibi bariyer yöntemler tercih edilmelidir. Unutmayın, kondom kullanımı sadece gebelikten korunma değil, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunma yöntemidir.
• Tek eşli ilişki: Partner sayısının artması, enfeksiyon riskini yükseltir. Tek eşlilik (her iki tarafın da sadece birbirleriyle birlikte olması) veya en azından partner sayısını sınırlamak, gonore dahil pek çok enfeksiyonun yayılma olasılığını düşürür. Yeni bir ilişkiye başlamadan önce her iki partnerin de test yaptırması ve sonuçlar temiz ise beraber olması önerilebilir.
• Düzenli sağlık kontrolü: Eğer cinsel açıdan aktifseniz, özellikle birden fazla partneriniz olduysa, belirli aralıklarla STD tarama testleri (cinsel yolla bulaşan hastalık testleri) yaptırın. Gonore, klamidya, HIV, sifiliz gibi enfeksiyonların erken tespiti hem sizin sağlığınız hem de olası partnerlerinizin sağlığı açısından önemlidir. Yılda bir kez genel bir tarama, risk durumuna göre daha sık testler düşünülebilir.
• Partner ile açık iletişim: Cinsel ilişkiye gireceğiniz kişi(ler) ile sağlık geçmişinizi ve varsa önceki enfeksiyon durumlarınızı konuşun. Partnerinizin herhangi bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyonu varsa (veya olduğundan şüpheleniyorsa) cinsel teması erteleyin ve birlikte doktora başvurup test yaptırın. Belirtileri olmasa bile, riskli geçmişi olan partnerlerin test sonuçlarını görmeden korunmasız ilişki yaşamamak en doğrusudur.
• Genital hijyen ve dikkat: Ortak kullanılan tuvalet, banyo gibi alanlardan bel soğukluğu bulaşması beklenmese de genel genital hijyene özen göstermek önemlidir. Enfekte olduğunu bildiğiniz bir kişiyle havlu, iç çamaşırı gibi kişisel eşyaları paylaşmayın (gonore bu yolla genelde bulaşmasa da diğer bazı enfeksiyonlar bulaşabilir). Cinsel ilişki sonrasında genital bölge temizliğine dikkat etmek, belirtiler fark ederseniz hemen doktora gitmek de korunmanın bir parçasıdır.

Gonoreye karşı aşı henüz mevcut değildir (diğer bazı hastalıklara karşı aşılar olsa da, gonore için çalışmalar sürmektedir). Bu yüzden korunmada bariyer yöntemler ve güvenli cinsel davranışlar tek çaredir. Korunma yöntemlerini tutarlı bir şekilde uyguladığınızda, bel soğukluğu ve benzeri enfeksiyonlara yakalanma riskinizi önemli ölçüde azaltırsınız.

Tekrarlama riski var mı?

Bel soğukluğu enfeksiyonu geçirmiş olmanız, gelecekte tekrar gonoreye yakalanmayacağınız anlamına gelmez. Gonoreye karşı vücut kalıcı bir bağışıklık geliştirmez; dolayısıyla aynı kişi hayatı boyunca birden çok kez gonore enfeksiyonu geçirebilir. Bu enfeksiyona neden olan bakteri farklı zamanlarda tekrar bulaşırsa, vücut bunu yeni bir enfeksiyon gibi yaşar.

Tedavi sonrası tekrarlama iki şekilde olabilir: Birincisi, kişi tam olarak tedavi olmamış ya da antibiyotiğini düzgün kullanmamış olabilir. Bu durumda enfeksiyon vücutta tamamen temizlenmediği için bir süre bastırılıp sonra yeniden belirtiler verebilir. Bu aslında “tekrarlama”dan ziyade tedavinin başarısız olması halidir. Eğer doktorunuzun talimatlarına uyup tüm ilaçlarınızı doğru aldıysanız, böyle bir durum genellikle ortaya çıkmaz. Ancak antibiyotiklere dirençli bir gonore söz konusuysa, ilk tedavi bakteriyi yok edememiş olabilir. Bu yüzden tedavi bitiminden sonraki günlerde şikayetleriniz geçmezse veya önce geçip sonra geri gelirse, yeniden doktora gidip durumunuzu bildirin. Gerekirse farklı bir antibiyotik tedavisi başlanacaktır.

İkinci ve en yaygın durum ise, kişinin daha sonra enfeksiyona tekrar maruz kalmasıdır. Örneğin tedavi olup iyileştiniz, ancak partneriniz tedavi olmadıysa veya yeni bir enfekte partnerle korunmasız ilişkiye girdiyseniz, yeniden gonore alabilirsiniz. Bu yeni bir enfeksiyondur. Gonore geçirmiş kişilerde herhangi bir bağışıklık koruması gelişmediğinden, maalesef hastalığı tekrar geçirmek mümkündür. Hatta birkaç kez gonoreye yakalanmış kişiler de vardır.

Bu nedenle gonore tedavisi görmüş herkesin, iyileştikten sonra da korunma önlemlerine dikkat etmeye devam etmesi gerekir. Ayrıca doktorlar, gonore tanısı alıp tedavi olan hastalara yaklaşık 3 ay sonra kontrol testi yaptırmalarını önerirler. Bunun nedeni, bu süre zarfında kişinin yeniden enfekte olup olmadığından emin olmaktır (zira bazı kişiler aynı partnerden veya başka bir partnerden tekrar alabilir). Kontrol testi pozitif çıkarsa, yeniden tedavi başlanır.

Özetle: Evet, bel soğukluğu tekrarlayabilir. Bir kez gonore geçirmek, ileride tekrar yakalanmayı engellemez. Tekrarlamaması veya yeniden enfekte olmamak için korunmalı cinsel ilişki, partnerlerin tedavisi ve düzenli test gibi önlemlere her zaman riayet edilmelidir.

Hangi durumda doktora başvurulmalı?

Cinsel yaşamı olan bireylerin, özellikle korunmasız ilişkisi olanların, vücutlarında farklı veya anormal bir belirti fark ettiklerinde gecikmeden doktora başvurmaları çok önemlidir. Bel soğukluğu ya da diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan şüphelenmenize yol açabilecek durumlar şunlardır:

• İdrar yaparken yanma, sızı, ağrı: Hem erkek hem kadınlarda idrar yolunda rahatsızlık hissi, idrar yaparken olağan dışı bir yanma ağrı hissedilmesi bir enfeksiyon belirtisi olabilir. Bu belirti ortaya çıktıysa üroloji veya kadın hastalıkları uzmanına muayene olunmalıdır.
• Genital akıntıda değişim: Erkeklerde penis ucundan gelen cerahatli (iltihaplı) akıntı, kadınlarda vajinal akıntının normalden farklı renk, koku veya yoğunlukta olması durumunda hekime gidilmelidir. Özellikle sarı-yeşil renkte veya kötü kokulu akıntılar cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyona işaret edebilir.
• Genital bölgede ağrı ve şişlik: Erkeklerde testislerde ağrı veya şişlik, kadınlarda alt karın bölgesinde ağrı, cinsel ilişki sırasında ağrı duyulması gibi şikayetler önemsenmelidir. Bu bulgular gonore veya benzeri enfeksiyonlara bağlı olabileceği gibi, farklı bir jinekolojik/ürolojik soruna da bağlı olabilir; bu yüzden doktor değerlendirmesi şarttır.
• Adet dönemi dışında kanama: Kadınlarda, regl (adet) olmadıkları bir dönemde meydana gelen vajinal kanamalar, lekelenmeler veya özellikle ilişki sonrası kanama görülmesi durumunda doktor kontrolü gereklidir. Bu, rahim ağzı enfeksiyonunun belirtisi olabilir.
• Partnerde teşhis konulması: Cinsel partnerinizde gonore veya başka bir cinsel yolla bulaşan hastalık teşhis edildiyse, sizde herhangi bir semptom olmasa bile mutlaka doktora başvurup test yaptırın. Bel soğukluğu belirtisiz seyredebildiği için, partnerinizde çıkmışsa size de bulaşmış olma ihtimali yüksektir.
• Hamilelik ve riskli cinsel geçmiş: Hamileyseniz ve sizde ya da eşinizde riskli bir cinsel geçmiş (birden fazla partner, korunmasız ilişki vb.) varsa, belirtiler olsun ya da olmasın doktorunuza durumunuzu bildirin. Hamilelikte yapılan rutin testlerde de bir enfeksiyon tespit edilirse, doktorunuzun önerdiği tedaviyi almada gecikmeyin.

Genel olarak, cinsel bölgelerle ilgili alışılmadık her belirti ve cinsel yolla bulaşma potansiyeli olan her durum, bir sağlık kontrolü için sebep olmalıdır. Bu konuda ilk başvurulacak kişiler, Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanları (jinekologlar), Üroloji uzmanları veya cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda deneyimli bir Dermatolog (deri ve zührevi hastalıklar uzmanı) olabilir.

Erken tanı ve tedavi, bel soğukluğu gibi enfeksiyonların ciddi sonuçlarını önlemede anahtardır. Bu nedenle, yukarıdaki durumlardan biri söz konusu ise vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilir. Utanma duygusu veya sosyal çekinceler, sağlığınızı riske atmanıza neden olmamalıdır; sağlık profesyonelleri bu durumları sıklıkla görmekte ve gizlilik içinde tedavinizi planlamaktadır.

Sık Sorulan Sorular