Endometriyal Polip Nedir?

Halk arasında rahim içi polip veya rahim polipi olarak da bilinir. Genellikle küçük boyutlarda (birkaç milimetre) olsalar da bazen birkaç santimetreye ulaşabilirler. Bir kadında tek bir polip olabileceği gibi birden fazla polip de gelişebilir. Endometriyal polipler çoğunlukla iyi huyludur; ancak tedavi edilmeden bırakıldıklarında zamanla kanserleşme potansiyeli taşıyabilirler. Bu nedenle tespit edilen poliplerin uygun şekilde değerlendirilmesi ve gerekirse çıkarılması önemlidir.

Endometriyal polipler üreme çağındaki ve özellikle 40-50’li yaşlardaki kadınlarda daha sık görülür. Menopoz öncesi dönemdeki kadınlarda polip gelişme riski daha yüksektir; öyle ki polipler nadiren 20 yaş altındaki kadınlarda görülür. Östrojen hormonunun etkisiyle büyüdüklerinden, menopoz sonrası dönemde de ortaya çıkabilmekle birlikte genç kızlarda (adet görmemiş kadınlarda) hemen hemen hiç rastlanmaz. Polipler genellikle rahim içinde kalsa da bazen rahim ağzına doğru uzanabilir veya vajinadan dışarı sarkarak fark edilebilir. Boyutları 2-3 mm kadar küçük olabileceği gibi 3-4 cm boyutuna ulaşan daha büyük polipler de saptanabilir. Büyük polipler rahim içinde daha fazla yer kapladıkları için belirtilere yol açma olasılığı da daha fazladır.

Belirtileri ve Nedenleri

Endometriyal polipler birçok kadında herhangi bir belirti vermeyebilir ve rutin kontroller sırasında tesadüfen saptanabilir. Ancak belirti verdiğinde en sık karşılaşılan durum adet düzensizlikleridir. Aşağıda rahim poliplerinin belirtileri maddeler halinde listelenmiştir:

• Adet düzensizliği: Adet döngüsünün normal aralığından sapması, sık veya seyrek adet görme ya da adet süresinin değişkenlik göstermesi. Özellikle polip varlığında adet dönemleri öngörülemez hale gelebilir.
• Aşırı veya uzun süreli adet kanaması (menoraji): Normalden daha yoğun kanama ya da adet günlerinin uzaması sık görülen belirtilerdendir.
• Adet dönemleri dışında kanama veya lekelenme: İki adet arasında veya cinsel ilişki sonrasında görülen lekelenme tarzında kanamalar polip belirtisi olabilir.
• Menopoz sonrası kanama: Menopoz sonrası dönemde herhangi bir vajinal kanama normal değildir; bu dönemde ortaya çıkan kanamalar endometriyal polip gibi bir oluşuma işaret edebilir.
• Kısırlık (infertilite) ve düşük: Rahim içi polipler, özellikle büyük veya stratejik konumda olanlar, embriyonun rahme tutunmasını engelleyerek hamile kalmayı zorlaştırabilir. Hatta gebelik oluşsa bile rahim içindeki polip, düşük yapma riskini artırabilir.

Endometriyal poliplerin oluşma nedenleri tam olarak aydınlatılamamış olsa da bazı risk faktörleri tanımlanmıştır. En önemli etken, hormonal dengesizliklerdir. Özellikle östrojen fazlalığı, rahim içi polip gelişiminde tetikleyici rol oynar. Östrojen hormonunun endometrium üzerindeki uyarıcı etkisi polip oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bunun yanında tamoksifen gibi meme kanseri tedavisinde kullanılan bir ilacın endometrium tabakasında polip riskini artırdığı bilinmektedir. Obezite de hormonal dengeyi bozarak östrojen düzeylerini yükseltebilir ve bu yolla polip oluşumunu kolaylaştırabilir. İleri yaş (özellikle menopoz dönemi) bir diğer risk faktörüdür; polipler menopoz sonrası kadınlarda daha sık görülme eğilimindedir. Ayrıca genetik yatkınlık ve ailede rahim kanseri öyküsü bulunması da polip gelişimine katkıda bulunabilir. Özetle, endometriyal polip oluşumunda hormonal ve genetik faktörlerin yanı sıra kişinin yaşı ve sağlık durumu önemli rol oynar.

Tanı Yöntemleri

Endometriyal polip tanısında ilk adım, hastanın öyküsünün dinlenmesi ve jinekolojik muayenedir. Doktor, düzensiz kanama şikayetleri olan bir kadında rahim içi polipten şüphelenebilir. Kesin tanı için kullanılan başlıca tanı yöntemleri şunlardır:

• Transvajinal Ultrasonografi: Rahim iç tabakasını değerlendirmek için vajinal yoldan yapılan ultrason en yaygın yöntemdir. Vajinal ultrason sırasında rahim içinde polip varlığı genellikle endometriumda izlenen polipoid bir kalınlaşma veya kütle şeklinde görülebilir. Polipler milimetrik boyutlarda olabileceğinden, deneyimli bir radyolog veya jinekolog ultrasonda küçük bir polipi dahi fark edebilir. Bazen tanıyı kesinleştirmek için salin infüzyon sonografi (SİS) adı verilen yöntem uygulanır. Bu yöntemde ultrason esnasında rahim içine steril sıvı verilerek endometriumun daha net görüntülenmesi sağlanır; polip varsa sıvı içinde sallanan bir dolgu defekti olarak görünür.
• Histeroskopi (Tanısal): Histeroskopi, rahim ağzından ince bir kamera ile girilerek rahim içinin doğrudan gözlemlenmesidir. Tanısal histeroskopi sırasında rahim içi doğrudan incelenir ve polip olup olmadığı net olarak görülebilir. Bu yöntemle polipin yeri, sayısı ve büyüklüğü tam olarak belirlenebilir. Ayrıca işlem esnasında polip tespit edilirse aynı anda çıkarma (operatif histeroskopi) imkanı da vardır. Histeroskopi, hem tanı hem tedavi sağlayabilmesi açısından polip şüphesinde altın standart olarak kabul edilir.
• Diğer Yöntemler: Nadiren başvurulsa da bazı durumlarda rahim filmi (HSG) adı verilen radyolojik tetkik sırasında uterus içinde dolum defekti şeklinde polip görülebilir. Ayrıca anormal uterin kanama araştırılırken yapılan endometriyal biyopsi (küretaj) sonucunda polip varlığı saptanabilir. Ancak bu yöntemler polip tanısında tek başlarına yeterli olmayabilir; genellikle ultrasonda polip şüphesi varsa kesin doğrulama için histeroskopi tercih edilir. Çıkarılan poliplerin patolojik incelemesi yapılarak iyi huylu (benign) mı yoksa kötü huylu bir değişim gösterip göstermediği kesin olarak belirlenir.

Histeroskopi ile Tedavi Süreci

Endometriyal polip tedavisi genellikle histeroskopik yöntemle yapılır. Histeroskopi, ucunda ışık ve kamera bulunan ince bir aletle rahim içine girilerek polipin direkt olarak görülmesini ve aynı anda çıkarılmasını sağlayan minimal invaziv bir cerrahi işlemdir. Histeroskopi ile polip alma (histeroskopik polipektomi) günümüzde polip tedavisindeki en etkili ve güvenli yöntemdir. İşlem çoğunlukla hastanın adet bitimini takiben, rahim içinin en ince olduğu dönemde planlanır. Böylece polipler daha kolay tespit edilip çıkarılabilir.

Histeroskopik polipektomi genellikle hastane şartlarında kısa süreli genel anestezi altında gerçekleştirilir. İşlem adımları kısaca şöyle özetlenebilir:

1. Hazırlık ve Anestezi: Hasta jinekolojik pozisyonda hazırlanır. Rahim ağzını genişletmek için gerekirse buji adı verilen aletlerle servikal kanal hafifçe açılır. Ardından hastaya sedasyon veya genel anestezi uygulanarak konforu sağlanır.
2. Rahim İçinin Görüntülenmesi: Histeroskop cihazı vajinal yoldan rahim ağzından içeri ilerletilir. Cihazın ucundaki kamera sayesinde rahim içi boşluğu monitörden ayrıntılı olarak görüntülenir. Daha iyi bir görüş elde etmek için rahim içine serum fizyolojik gibi bir sıvı verilir; bu sıvı rahim duvarlarını birbirinden ayırarak polip gibi yapıların net görünmesini sağlar. Cerrah, kameradan rahim içini incelerken polipin yerini ve büyüklüğünü tam olarak belirler.
3. Polipin Çıkarılması (Polipektomi): Polip tespit edildiğinde histeroskop içerisinden geçirilen ince cerrahi aletler yardımıyla polip tabanından kesilerek çıkarılır. Küçük polipler makas veya halka şeklindeki (loop) rezektoskop ile kesilirken, daha büyük polipler parçalar halinde çıkarılabilir. Polip çıkarıldıktan sonra kalan taban dokusu gerekirse elektrik akımıyla yakılarak (koterizasyon) yeniden polip büyümesi olasılığı azaltılabilir. Çıkarılan doku parçası patolojik incelemeye gönderilmek üzere alınır.
4. İşlemin Tamamlanması: Tüm polipler alındıktan ve rahim içi kontrol edildikten sonra histeroskop yavaşça çıkarılır. Hastanın anesteziden uyanması beklenir ve kısa bir dinlenme süreci sonrası genellikle aynı gün eve gönderilir. Histeroskopik polip alma işlemi çoğunlukla 15-30 dakika gibi kısa bir sürede tamamlanır. Operasyon sonrası hasta birkaç saat takip edildikten sonra taburcu edilir ve günlük hayatına hızla dönebilir.

Histeroskopi ile polip tedavisi, açık ameliyat gerektirmediği için hastaya önemli avantajlar sunar. İşlem sırasında karında kesi yapılmadığı için iyileşme süresi hızlıdır ve komplikasyon riski düşüktür. Polipler direkt görerek çıkarıldığı için rahim içinde kalıntı kalma olasılığı azaltılmış olur. Ayrıca ileride çocuk sahibi olmak isteyen hastalarda histeroskopi, rahimde minimal travma oluşturduğu için doğurganlığı genellikle olumsuz etkilemez. Tam tersine, polipin alınmasıyla rahim içi sağlıklı yapısına kavuşacağı için gebelik şansı artabilir. Operasyonla alınan tüm polipler mikroskop altında incelenir; böylece polip içinde kanser veya prekanseröz (öncül) bir lezyon olup olmadığı da netleştirilmiş olur.

İyileşme Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Histeroskopik polip alma operasyonu sonrası iyileşme süreci genellikle hızlı ve sorunsuzdur. Hastalar çoğunlukla aynı gün evine dönebilir ve birkaç gün içinde normal yaşantısına devam edebilir. Ancak tam iyileşme için bazı konulara dikkat etmek gerekir:

• İstirahat: İşlem sonrasında özellikle ilk 24 saati dinlenerek geçirmek önemlidir. Anestezinin etkilerinin geçmesi ve vücudun toparlanması için hastanın evinde istirahat etmesi tavsiye edilir. Hafif baş dönmesi veya yorgunluk hissi anesteziye bağlı olarak görülebilir, bu nedenle ilk gün araç kullanmamak ve kritik işler yapmamak uygun olacaktır.
• Ağrı ve Rahatsızlık: Histeroskopi sonrasında hafif kramplar veya karın ağrısı olabilir. Bu genellikle adet sancısına benzer nitelikte hafif ağrılardır. Doktorunuzun önerdiği ağrı kesiciler ile bu rahatsızlık kolaylıkla giderilebilir. Ayrıca işlem sonrası az miktarda vajinal lekelenme veya kanama da normal kabul edilir. Bu kanama genellikle birkaç gün içinde azalır ve kendiliğinden durur.
• Kişisel Bakım ve Hijyen: Enfeksiyon riskini önlemek için hekimin önerilerine uymak çok önemlidir. Vajinal kanama devam ettiği sürece tampon kullanılmamalı, bunun yerine ped tercih edilmelidir. Yine enfeksiyon riskinden dolayı işlem sonrasında cinsel ilişki için en az 1-2 hafta beklenmesi önerilir (veya doktorun belirttiği süre boyunca). Bu dönemde vajinaya hiçbir şey (tampon, duş uygulaması vb.) koymamak gerekir. Banyo yapılacaksa ayakta duş şeklinde yapmak, küvet veya havuza girmemek enfeksiyon riskini azaltır.
• Fiziksel Aktivite: Operasyon sonrasındaki ilk birkaç günde ağır egzersiz ve ağır kaldırmaktan kaçınılmalıdır. Hafif günlük aktiviteler genellikle bir gün sonrasından itibaren yapılabilir; ancak karın içi basıncı arttıran yoğun egzersizler veya ağır kaldırma ılımlı bir süre kısıtlanmalıdır. Vücut iyileştikçe hasta kademeli olarak normal rutinine dönebilir.
• Doktor Kontrolü ve Takip: Histeroskopi ile polip alındıktan sonra doktorunuz belirli bir süre sonra kontrol muayenesi önerecektir. Genellikle işlemden birkaç hafta sonra rahim içinin iyileşme durumu ve patoloji sonucunu değerlendirmek için kontrol yapılır. Patoloji sonucu, polipte herhangi bir kanseröz değişim olup olmadığını göstereceğinden çok önemlidir. Sonuçlar genellikle 1-2 hafta içinde çıkar; bu sonucu takip randevusunda doktorunuzla görüşmeniz uygun olacaktır.
• Alarm Belirtileri: İyileşme sürecinde ortaya çıkabilecek aşırı veya anormal durumlara karşı dikkatli olunmalıdır. Şiddetli karın ağrısı, karında şişkinlik, yüksek ateş (38°C üzeri), kötü kokulu vajinal akıntı veya çok yoğun vajinal kanama gibi belirtiler normalin dışında olabilir ve bir komplikasyona işaret edebilir. Bu tür durumlar gelişirse vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Genel olarak, çoğu hasta herhangi bir sorun yaşamadan hızla iyileşir ve yukarıdaki önlemlere dikkat ederek komplikasyon riskini en aza indirebilir.

Histeroskopi sonrası ilk adet dönemi, önceki döngüye göre biraz erken veya geç gelebilir ve kanama miktarı farklılık gösterebilir. Bu durum, rahim içinin yeni doku ile iyileşmesine bağlı olarak normal kabul edilir. Sonraki adet dönemleri genellikle düzene girer ve polip kaynaklı şikayetler ortadan kalkar. İyileşme sürecinde dengeli beslenmek, bol sıvı almak ve vücudu zorlamamak da genel sağlığın hızla toparlanmasını destekleyecektir.

Gebelik Üzerindeki Etkileri

Rahim içi poliplerin gebelik üzerindeki etkisi, çocuk sahibi olmak isteyen hastalar için önemli bir konudur. Polipler hem doğal yolla gebelik şansını azaltabilir hem de oluşan gebeliklerin seyrini olumsuz etkileyebilir. Aşağıda, rahim poliplerinin gebelik üzerindeki etkileri maddeler halinde açıklanmaktadır:

• Embriyonun Rahme Tutunmasına Engel Olma: Endometriyal polipler, rahim iç boşluğunda yer kaplayarak döllenmiş embriyonun yerleşeceği alanı daraltabilir veya uygun bir yer bulmasını zorlaştırabilir. Polip, adeta rahim içinde yabancı bir cisim gibi embriyonun tutunacağı yere engel olur. Bu durum gebeliğin başlamasını güçleştirerek infertiliteye (kısırlığa) yol açabilir. Özellikle büyük boyutlu veya endometriumun kritik bir noktasında bulunan poliplerde bu etki belirginleşir.
• Rahim İç Ortamını Bozma: Polipler sadece fiziksel engel oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda rahim iç yüzeyinin doğal yapısını ve doku dengelerini de bozar. Rahim içinde sürekli bir iltihabi durum ve anormal bir doku yapısı oluşturarak, spermlerin hareketini ve embriyonun sağlıklı şekilde gelişmesini engelleyebilir. Bu nedenle polip varlığında döllenme gerçekleşse bile embriyonun rahimde sağlıklı bir şekilde büyümesi zorlaşabilir ve erken gebelik kayıpları (düşükler) meydana gelebilir.
• Hormonal Dengeye Etki: Endometriyal polip oluşumu genellikle yüksek östrojen düzeyleriyle ilişkili olduğundan, bu hormonal dengesizlik durumu üreme süreçlerini de olumsuz etkileyebilir. Östrojen fazlalığı, rahim iç dokusunun normal döngüsünü bozar ve embriyo için gerekli uygun ortamın oluşmasını engelleyebilir. Ayrıca hormonal dengesizlik, poliplerin tekrarlama riskini de artırarak kronik bir sorun haline gelebilir.
• Kan akımı ve Beslenme Bozukluğu: Rahim içerisinde büyüyen polipler endometriumun kanlanmasını olumsuz etkileyebilir. Polip, rahim iç duvarında damarlanmanın yoğun olduğu alana yakınsa veya birden çok polip varsa, embriyonun tutunup büyümesi için gereken kan akışı ve besin desteği yetersiz kalabilir. Bu da gebelik oluşsa bile embriyonun gelişimini sekteye uğratarak düşük yapma riskini artırır. Hatta ileri gebelik haftalarında bile, rahimde polip varlığının devam etmesi nadiren de olsa erken doğum riskine katkıda bulunabilir (rahim içi irritasyon ve anormal kasılmalar yoluyla).
• Tüp Bebek (IVF) Başarısına Etki: Rahim polipleri, yalnızca doğal gebelikleri değil, yardımcı üreme tekniklerini (örneğin tüp bebek tedavisini) de etkileyebilir. Embriyo transferi yapılmadan önce rahim içinde polip olması, embriyonun tutunma şansını azaltacağı için tüp bebek başarısını düşürebilir. Bu nedenle tüp bebek tedavisi planlanan kadınlarda transfer öncesi yapılan rutin kontrollerde polip tespit edilirse, öncelikle histeroskopi ile polipin alınması önerilir. Polip alındıktan sonra rahim içi temiz ve uygun bir hale geleceğinden, tedavinin başarı ihtimali belirgin şekilde yükselir.

Endometriyal poliplerin gebelik üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle, çocuk sahibi olmayı planlayan veya infertilite tedavisi gören kadınlarda polip tespiti durumunda tedavi ihmal edilmemelidir. Poliplerin histeroskopik olarak alınması, gebelik şansını önemli ölçüde artırmaktadır. Yapılan araştırmalara göre, poliplerin çıkarılması rahim iç yüzeyinin yeniden sağlıklı bir yapıya kavuşmasını sağlar ve embriyonun tutunmasını kolaylaştırır. Doğal yolla gebe kalamayan bazı hastalar, polip tedavisi sonrasında kendiliğinden gebe kalabildiklerini bildirmektedir. Tüp bebek uygulamalarında da embriyo transferinden önce poliplerin alınmasının başarı oranlarını artırdığı gözlenmiştir. Kısacası, rahim poliplerinin tedavisi yalnızca gebelik oluşmasını kolaylaştırmakla kalmaz, aynı zamanda gebeliğin sağlıklı bir şekilde devam etmesine de zemin hazırlar. Bu nedenle, gebelik öncesi dönemde rahim içinin polip gibi oluşumlardan arındırılması hem doğurganlık hem de ileride oluşacak gebeliğin seyri açısından faydalıdır.

Sık Sorulan Sorular

Polip tedavi edilmezse ne olur?

Endometriyal polipler tedavi edilmediğinde zaman içinde büyüyebilir veya sayıca artabilir. Bu durum adet düzensizlikleri ve ara kanamaların kronikleşmesine yol açabilir. Polip rahim içinde yer kapladığı için kısırlık riskini artırabilir ve mevcut gebeliklerde düşük tehdidi oluşturabilir. Ayrıca uzun süre rahimde kalan poliplerde, özellikle menopoz sonrası dönemde veya hızlı büyüyenlerde, hücresel değişiklikler gelişip kanser öncüsü lezyonlara dönüşme riski nadiren de olsa vardır. Bu nedenle tespit edilen poliplerin doktor önerisiyle izlenmesi veya uygun şekilde çıkarılması önerilir.

Rahimdeki polip hamile kalmaya engel midir?

Evet, rahim içi polipler hamile kalma şansını azaltabilir. Polip, embriyonun rahme tutunacağı alanı daraltıp endometriumda yapısal bozukluk yaratabilir ve implantasyonu güçleştirebilir. Özellikle büyük veya çoklu poliplerde bu etki belirgindir. Gebelik oluşsa bile erken dönemde düşük riskini artırabilir. Bu nedenle gebelik planlayan kişilerde saptanan poliplerin, denemelerden önce alınması gebelik şansını artırabilir ve düşük riskini azaltabilir.

Polipler tekrarlayabilir mi?

Evet, endometriyal polipler çıkarıldıktan sonra bazı hastalarda tekrar oluşabilir. Tekrarlama riski yaşa, hormonal duruma ve altta yatan faktörlere bağlıdır. Östrojenin nispeten yüksek seyrettiği premenopozal dönemde risk daha yüksek, menopoz sonrası dönemde daha düşüktür. Literatürde premenopozda tekrarlama oranları yaklaşık %15–40 aralığında bildirilmiştir. Bu nedenle düzenli kontroller ve gerekli durumlarda hormon dengesini düzenleyici yaklaşımlar önerilebilir.

Histeroskopi ile polip alma işlemi riskli midir?

Deneyimli bir kadın doğum uzmanı tarafından yapıldığında histeroskopik polipektomi genellikle güvenli bir işlemdir ve ciddi komplikasyon nadirdir. Yine de her cerrahide olduğu gibi düşük olasılıkla enfeksiyon, rahim içi yapışıklık (adezyon) veya rahim duvarında perforasyon (aletle küçük delik) görülebilir. İşlem sonrası ateş, şiddetli ağrı veya kötü kokulu akıntı olursa enfeksiyon açısından doktor kontrolü gereklidir. Uygun antibiyotik profilaksisi ve steril koşullar ile riskler en aza indirilir; çoğu hasta sorunsuz iyileşir.

Polip alındıktan sonra ne zaman hamile kalınabilir?

Histeroskopik polip alma sonrası rahim içi genellikle 1–2 ay içinde iyileşir. Çoğu hekim, ilk adet döngüsünün tamamlanmasını ve rahim iç yüzeyinin yenilenmesini beklemeyi önerir; işlemden sonra yaklaşık 1 ay cinsel perhiz de istenebilir. Doktorunuz aksini belirtmedikçe 1–2 ay sonra gebelik denemelerine başlanabilir. Yardımcı üreme tedavilerinde (ör. tüp bebek) embriyo transferinden önce endometriumun tamamen iyileştiği doğrulanır.